Nieoczywiste objawy demencji starczej

Rozpoznanie demencji starczej na wczesnym etapie jej rozwoju bywa bardzo trudne. Drobne zmiany zachowania wiążemy zazwyczaj z wiekiem i traktujemy jako naturalną kolej rzeczy. Tymczasem wczesne oznaki otępienia starczego powinny skłonić do jak najszybszego podjęcia odpowiedniej terapii. Co powinno zwrócić naszą uwagę?
Spis treści
Co to jest demencja?
Demencja, określana także jako otępienie, to zespół objawów towarzyszących najczęściej postępującym schorzeniom mózgu. Przejawia się obniżeniem zdolności umysłowych – w przebiegu demencji dochodzi do upośledzenia wyższych funkcji poznawczych, takich jak m.in. myślenie, pamięć, przetwarzanie i rozumienie informacji, zdolność uczenia się. Dodatkowo pojawiają się zaburzenia emocjonalne w postaci wahań nastroju, apatii, lęków czy drażliwości.
Przeczytaj również: Afazja po udarze – czym jest, jak się objawia i jak wygląda terapia?
Zmiany postępują stopniowo – wraz z rozwojem choroby objawy demencji nasilają się, a pacjent ma coraz większe trudności z samodzielnym funkcjonowaniem. Z czasem wymaga stałej opieki.
Choć warto pamiętać, że zdarzają się przypadki demencji w młodym wieku, na rozwój otępienia najbardziej narażone są osoby po 65. roku życia, przy czym im starszy pacjent tym większe ryzyko jego wystąpienia. Stąd też często używane określenie: demencja starcza lub otępienie starcze.
Jakie są przyczyny demencji starczej?
Wbrew panującemu przez lata przeświadczeniu przyczyny otępienia starczego nie tkwią w naturalnych procesach starzenia się mózgu. Oznaki demencji starczej należy traktować jako sygnał świadczący o występowaniu innej choroby. Jej przyczyny są zróżnicowane.
- U dużego odsetka pacjentów demencja starcza rozwija się na podłożu zmian neurodegeneracyjnych, najczęściej choroby Alzheimera. Trzeba jednak podkreślić, że choć demencja towarzyszy większości przypadków alzheimera, nie można tych stanów utożsamiać. Alzheimer jest konkretną jednostką chorobową, demencja – zespołem objawów, które mogą pojawić się u pacjentów cierpiących na różne schorzenia mózgu (w tym np. Parkinsona). Inną stosunkowo częstą neurodegeneracyjną przyczyną demencji jest otępienie z ciałami Lewy’ego.
- Objawy demencji starczej mogą wystąpić na skutek zaburzeń w obrębie naczyń mózgowych (otępienie naczyniopochodne). Do uszkodzenia naczyń może dojść np. w konsekwencji nadciśnienia tętniczego, jeśli nie jest ono odpowiednio leczone.
- Demencja starcza może rozwinąć się ponadto na podłożu innych schorzeń (np. AIDS), a także urazów. W perspektywie długoletniej ryzyko jej wystąpienia zwiększa nieodpowiednia dieta, nadużywanie alkoholu, palenie papierosów, a nawet brak aktywności fizycznej.
Wczesne objawy demencji starczej – nieoczywiste objawy otępienia
Jak wspomniano, otępienie starcze postępuje stopniowo. Pierwsze objawy demencji (mówimy wówczas o otępieniu lekkim) długo mogą pozostać niezauważone – zmiany zachowania uznawane są za typowe dla wieku podeszłego, zrzucane na karb zmęczenia czy pogody. Należą do nich:
- problemy z pamięcią krótkotrwałą – pacjent nie pamięta wydarzeń sprzed tygodnia, nie jest w stanie określić, co się stało ani przywołać osób, które brały w nich udział;
- problemy z wykonywaniem stałych czynności – pacjent nagle przestaje pamiętać o rzeczach, które dotąd wykonywał regularnie, np. o płaceniu rachunków;
- zaburzenia orientacji – osoba chora ma trudność ze zlokalizowaniem wydarzeń w czasie; w miarę postępu choroby zaczyna mieć także kłopoty np. z przypomnieniem sobie drogi do sklepu czy do domu;
- odkładanie rzeczy w nietypowe miejsca – senior coraz częściej umieszcza przedmioty tam, gdzie nie powinny się znaleźć, np. wkłada klucze do lodówki;
- kłopoty z rozumieniem znaczenia słów i właściwym ich doborem – pojawiają się pozornie błahe problemy z nazywaniem przedmiotów – np. pacjent wie, do czego służy dany przedmiot, ale nie potrafi przywołać jego nazwy;
- problemy z liczeniem – chory zaczyna np. mylić się podczas płatności w sklepie;
- zmiany nastrojów, apatia – wynikają zazwyczaj z frustracji, jaka towarzyszy powyższym zaburzeniom; pacjent staje się drażliwy, pojawia się pogorszenie samopoczucia i chwiejność emocjonalna.
Pierwsze oznaki demencji starczej, choć pozornie niewinne, nie mogą zostać zbagatelizowane. Pojawienie się nietypowych zachowań i stanów emocjonalnych, powinno zwrócić uwagę bliskich.
Z czasem objawy otępienia starczego ulegają nasileniu. Problemy z pamięcią nie dotyczą już tylko wydarzeń sprzed kilku dni, a sprzed kilku minut, chory przestaje rozpoznawać znane mu dotychczas twarze i miejsca, w tym własne mieszkanie, mogą wystąpić zachowania agresywne. Zatraca także umiejętność postrzegania i oceny sytuacji, np. nie potrafi ubrać się stosownie do okoliczności czy pogody i nie dostrzega potencjalnych zagrożeń (jest w stanie wybiec na ruchliwą ulicę).
Jak wygląda leczenie demencji starczej?
Niestety, otępienie starcze jest nieuleczalne. Działania terapeutyczne koncentrują się na zahamowaniu rozwoju zmian. Niezwykle ważna jest zatem jak najszybsza diagnostyka (poza wywiadem, wykonuje się rezonans magnetyczny, EEG czy tomografię głowy). Im szybciej zauważymy wczesne oznaki demencji starczej, tym bardziej będziemy mogli opóźnić jej postęp.
W leczeniu demencji stosuje się środki farmakologiczne (np. substancje zwiększające poziom neuroprzekaźników odpowiedzialnych za określone funkcje mózgowe, ale także leki uspokajające czy ułatwiające zasypianie). Szczególnie ważną rolę odgrywa jednak rehabilitacja neurologiczna.
Istotne jest wykonywanie czynności pobudzających aktywność umysłową – czytanie książek czy rozwiązywanie krzyżówek. Nie należy rezygnować z życia towarzyskiego – regularny kontakt z bliskimi działa stymulująco, zmusza niejako do podejmowania określonych procesów myślowych. Należy postarać się pozostać aktywnym także jeśli chodzi o dotychczasowe pasje czy zajęcia dnia codziennego. Zleca się ponadto dbałość o zdrowe nawyki żywieniowe i codzienną dawkę ruchu.
Nieocenione jest również wsparcie bliskich. Nie chodzi jednak o nadopiekuńczość i wyręczanie w każdej czynności. Przeciwnie – członkowie rodziny powinni zadbać o to, by pacjent pozostał jak najdłużej samodzielny i zaangażowany w sprawy własnego życia.