Materac przeciwodleżynowy – jak używać?
W przypadku pacjentów długotrwale przebywających w pozycji leżącej bardzo ważne jest nie tylko zadbanie o ogólny komfort podopiecznego, ale przede wszystkim zapobieganie powstawaniu odleżyn. Profilaktyka przeciwodleżynowa bazuje m.in. na tym, by regularnie zmieniać pozycję ciała chorego, zapewniać dostęp powietrza do tkanek, a przede wszystkim stosować materac przeciwodleżynowy. O czym należy pamiętać przy wyborze materaca przeciwodleżynowego, jak działa materac przeciwodleżynowy oraz jak go odpowiednio używać?
Spis treści
Odleżyny a mechanizm działania materaca
Odleżyny powstają głównie za sprawą zewnętrznych sił mechanicznych działających na skórę – sił ucisku i ścinających. Ciśnienie działające z zewnątrz zamyka światła naczyń krwionośnych, skutecznie utrudniając prawidłowe krążenie krwi. W obszarach poddawanych takiemu stałemu uciskowi zaczynają rozwijać się rany, które przy braku działań utrudniających powstawanie odleżyn, z biegiem czasu będą przyjmować formę trudno gojących się ran.
Materace przeciwodleżynowe stosuje się po to, by zmniejszyć ciśnienie międzypowierzchniowe i tym samym odciążyć tkanki. Materace eEliminują nacisk (długotrwały grozi uszkodzeniami skóry) oraz sztywnienie kończyn.
Badania wskazują, że odleżyny powstają w pierwszym tygodniu unieruchomienia u 30-40% osób, natomiast w drugim już u 70%. W związku z tym warto, by pacjent z ograniczeniem ruchomości, zdecydował się na zakup materaca przeciwodleżynowego. To jeden z niesamowicie istotnych elementów profilaktyki, ale również leczenia – pozwala uzyskać szybkie efekty na każdym etapie leczenia odleżyn.
Taki materac przeciwodleżynowy umożliwia swego rodzaju ruch, który stymuluje pracę tkanek i zapobiega tym samym powstawaniu odleżyn.Materac przeciwodleżynowy musi być odpowiednio miękki, by zapobiegać stałemu uciskowi punktowemu na tkanki. Jak to sprawdzić? Jeśli jest dobre dobrany, w miejscu nienapełnionych komór można swobodnie włożyć rękę między pośladki chorego a materac.
Materace przeciwodleżynowe – rodzaje
Pacjent pozostający długotrwale w pozycji leżącej powinien mieć odpowiedni materac, który będzie przeciwdziałał powstawaniu odleżyn. Jest kilka różnych typów takich materaców – dobrze jest poznać ich specyfikę, aby jak najlepiej dopasować sprzęt do potrzeb konkretnej osoby.
Materac pneumatyczny
Dostępne na rynku dynamiczne materace pneumatyczne (zmiennociśnieniowe) różnią się między sobą zarówno konstrukcją, jak i sposobem wykonania. Działają za sprawą pneumatycznego kompresora, który wtłacza powietrze do komór materacy przeciwodleżynowych.
Ciśnienie powietrza, które w komorach materaca jest zmienne, wykonuje masaż ciała i naprzemienne zmniejszenie ucisku. Zwiększa się ukrwienie tych części ciała chorego, które aktualnie nie mają styczności z powierzchnią materaca, zatem sprzęt wspomaga prawidłowe krążenie krwi.
Materace pneumatyczne niewątpliwie można określić jako specjalistyczny sprzęt medyczny, który uznawany jest za najbardziej skuteczny, jeśli chodzi o redukcję ryzyka powstania odleżyn.
Wśród tych materacy przeciwodleżynowych można wyróżnić:
- materace bąbelkowe,
- materac przeciwodleżynowy rurowy.
Jak ustawić ciśnienie w materacu przeciwodleżynowym? Taką informację – jakie ciśnienie powietrza będzie odpowiednie – dobrze jest uzyskać od lekarza. Jeśli pacjent pozostaje w kontakcie z otoczeniem, można ustalić z nim, przy jakim ciśnieniu odczuwa najwyższy komfort. Materac przeciwodleżynowy nie może być jednak zbyt miękki, chory nie może żadną częścią ciała przylegać do podłoża pod materacem.
Materac gąbkowy
Materace przeciwodleżynowe gąbkowe są natomiast jednym z najprostszych typów materaców stosowanych przede wszystkim w domowym leczeniu odleżyn. Ich niewątpliwym plusem jest możliwość prania oraz dezynfekcji, co sprzyja utrzymaniu czystości materaca przeciwodleżynowego. Są w niskiej cenie, jednak ich trwałość także jest niższa w porównaniu do innych materaców.
Materac bąbelkowy
Materace bąbelkowe mają specyficzną budowę i dostępne są zarówno w wersji z systemem naprzemiennego pompowania, jak i w formie materaca piankowego, wykonanego z medycznego poliuretanu.
Materac przeciwodleżynowy bąbelkowy może składać się z jednej, dwóch lub trzech warstw. Ilość warstw takiego materaca przeciwodleżynowego powinna być dostosowana do wagi pacjenta oraz stanu chorego – im wyższa masa i wyższy stopień odleżyn, tym więcej warstw powinien mieć taki materac przeciwodleżynowy.
Jak dopasować materac przeciwodleżynowy?
Materac przeciwodleżynowy musi być przede wszystkim dopasowany do wagi pacjenta – przykładowo ten gąbkowy może nie sprawdzić się u pacjentów z wysoką masą ciała. Należy go także dostosować do stanu chorego, ocenić, jakie jest ryzyko powstania odleżyn lub dostosować do już istniejących zmian skórnych. Zakup materaca przeciwodleżynowego jest właściwie konieczny, gdy mamy do czynienia z długotrwale leżącym pacjentem.
Jaki materac przeciwodleżynowy wybrać? U pacjentów z uszkodzeniami skóry w formie odleżyn 1. i 2. stopnia wystarczający może być materac przeciwodleżynowy piankowy, o ile będzie on często wymieniany – za sprawą piankowej konstrukcji trudno przez dłuższy czas utrzymać go w dobrej kondycji, przez co będzie się odkształcał i tracił właściwości. Do leczenia odleżyn 1. i 2. stopnia można także wykorzystać materace bąbelkowe. Zależnie od wagi pacjenta, powinien być 1-, 2- lub 3-komorowy (im wyższa masa, tym więcej komór).
W niektórych przypadkach, zwłaszcza pacjentów z zaawansowanymi odleżynami, warto zdecydować się na materac przeciwodleżynowy rurowy. Ze względu na specyficzną budowę materaca przeciwodleżynowego tego typu, możliwe jest wyjęcie niektórych komór, aby zmniejszyć ucisk na bolesne zmiany.
Materac przeciwodleżynowy – jak używać go prawidłowo?
Wiesz już, jak przydatny w leczeniu odleżyn jest materac przeciwodleżynowy. Jak używać tego sprzętu medycznego, by w dobrej kondycji posłużył jak najdłużej? Odpowiednie dbanie o materac przeciwodleżynowy może znacząco przedłużać jego żywotność. Jednym z najczęstszych pytań klientów jest to, czy na materac przeciwodleżynowy zakłada się prześcieradło. Stosowanie odpowiednich podkładów, pokrowców czy prześcieradeł, tworzących barierę między powierzchnią materaca a ciałem chorego, jest kluczowe w utrzymaniu czystości materaca i uzyskaniu komfortu pacjenta.
Używając materaca przeciwodleżynowego pneumatycznego, należy pilnować odpowiedniego ciśnienia, które nie powinno być zbyt niskie ani zbyt wysokie. Tylko dopasowany do pacjenta będzie skutecznie minimalizował ryzyko powstania odleżyn, zmian skórnych i – co jest konsekwencją długotrwałego przebywania w pozycji uniemożliwiającej odpowiednią pracę tkanek – trudno gojących się ran.
O tym warto pamiętać
Bez względu na to, jaki mamy materac przeciwodleżynowy i czy wiemy, jak go używać, nie można zapomnieć o tym, by w celu zapobiegania powstawania odleżyn regularnie zmieniać pozycję chorego.
Nie da się oczywiście zmieniać pozycji pacjenta na siłę, jeśli tego nie chce, ale opiekunowie powinni go do tego zachęcać – jest to element pracy z leżącym pacjentem.
Warto tłumaczyć chorym, co wpływa na powstawanie odleżyn, jak działa materac przeciwodleżynowy i jakie korzyści idą za regularną zmianą pozycji ciała.
Na materac przeciwodleżynowy przysługuje również refundacja w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia, więc warto starać się o jej uzyskanie. O to, jaki materac przeciwodleżynowy wybrać, dobrze jest również zapytać lekarza lub fizjoterapeutę, który doskonale wie, jak działa materac przeciwodleżynowy wybrany przez nas, a jednocześnie zna stan chorego.
Bibliografia:
Łuczak J, Sopata M. Odleżyny – profilaktyka i leczenie. Przewodnik Lekarza/Guide for GPs. 2001, s. 120-126.
Rogowska K, Rychlewska M. Wpływ kształcenia podyplomowego na rozwój kompetencji zawodowych pielęgniarek opieki długoterminowej. Innowacje w Pielęgniarstwie i Naukach o Zdrowiu 2019, t 4, nr 3, s. 43-58.
Czeczelewska E. Etiologia i charakterystyka ran odleżynowych; Profilaktyka odleżyn; Pielęgnowanie odleżyn 1. i 2. stopnia [w:] Kilańska D. (red.) Odleżyny. Poradnik dla pielęgniarek. PZWL Wydawnictwo Lekarskie 2021, s. 5-26.
Instrukcja obsługi materacy przeciwodleżynowych. [Dostęp 12.09] https://www.pomocedlaseniora.pl/img/cms/NOWE%20ZDJ%C4%98CIA/instrukcja%20materacy_19-%20druk%20pdf.pdf
