Zapalanie ucha środkowego – przyczyny, objawy, leczenie
Ból ucha, nieprzyjemne uczucie rozpierania, gorączka i wyciek z przewodu słuchowego to objawy, typowe dla zapalenia ucha środkowego. Wbrew pozorom problem nie dotyczy jedynie dzieci. Zapalenie ostre, przewlekłe lub wysiękowe może pojawić się niezależnie od wieku. Jakie są przyczyny oraz jak wygląda leczenie choroby?
Spis treści
Zapalenie ucha środkowego – czym jest i jakie ma przyczyny?
Zapalenie ucha środkowego to jedna z najczęstszych chorób zapalnych występujących u dzieci. Szacuje się, że przynajmniej raz zapada na nie nawet 95 proc. dzieci przed siódmym rokiem życia, choć im starsze dziecko, tym ryzyko wystąpienia dolegliwości mniejsze. Stan zapalny może rozwinąć się także u osób dorosłych. W tej grupie pacjentów ma zazwyczaj nieco łagodniejszy przebieg.
Wyróżnia się 3 główne rodzaje stanu zapalnego ucha środkowego:
- ostre zapalenie ucha środkowego – występuje przede wszystkim u najmłodszych pacjentów; objawy są bardzo intensywne, obserwuje się także widoczne zmiany w obrębie ucha, przede wszystkim błony bębenkowej (zaczerwienienie, uwypuklenie, wysięk);
- przewlekłe zapalenie ucha środkowego – częściej rozwija się u pacjentów dorosłych, głownie na skutek nieleczonej lub nieprawidłowo leczonej odmiany ostrej występującej w okresie dziecięcym;
- wysiękowe zapalenie ucha środkowego – ma charakter przewlekły, może trwać miesiącami, a nawet latami; w przebiegu choroby dochodzi do gromadzenia płynu w jamie bębenkowej, w związku z czym pojawia się stały lub okresowy wyciek z ucha oraz niedosłuch.
W przypadku zapalenia ostrego, wystarczająca jest zazwyczaj konsultacja z lekarzem pierwszego kontaktu. Pozostałe odmiany wymagają wizyty u specjalisty otolaryngologa.
Jakie są przyczyny zapalenia ucha środkowego?
Infekcja ucha środkowego może rozwinąć się na podłożu bakteryjnym lub, rzadziej, wirusowym.
Zapalenie ucha środkowego u dzieci wynika najczęściej ze specyfiki budowy ucha maluchów. Trąbka słuchowa u najmłodszych pacjentów jest krótka i szeroka, a jej ujście pozostaje stale otwarte, dlatego chorobotwórcze patogeny bez problemu przedostają się ku uchu z jamy nosowej lub gardłowej. To dlatego stan zapalny najczęściej towarzyszy infekcjom górnych dróg oddechowych, pojawia się np. wraz z zapaleniem gardła czy zapaleniem krtani.
Chorobie sprzyja też szereg innych czynników:
- przerost migdałków,
- niedrożność trąbki słuchowej,
- zapalenie zatok,
- schorzenia zakaźne, np. odra, płonica,
- zaburzenia działania układu immunologicznego,
- choroba refluksowa przełyku,
- palenie tytoniu – bierne i czynne.
Skłonność do nawracających epizodów zapalenia ucha środkowego może także mieć podłoże genetyczne.
Zapalenie ucha środkowego – objawy
Objawy zapalenia ucha mogą nieco różnić się, zależnie od rodzaju infekcji. Najczęściej obserwuje się takie dolegliwości, jak:
- ból ucha – pulsujący, rozpierający,
- gorączka (w przypadku ostrego zapalenia ucha gorączka u dziecka może sięgnąć nawet 40 stopni Celsjusza),
- niedosłuch i szumy uszne,
- wrażenie zatkanego ucha, uczucie rozpierania,
- swędzenie ucha, nadwrażliwość na dotyk,
- wyciek z ucha.
Dodatkowo pojawia się uczucie ogólnego rozbicia i spadek samopoczucia. Mogą wystąpić problemy z apetytem lub wymioty.
Jak wygląda leczenie zapalenia ucha środkowego?
Przed rozpoczęciem leczenia, konieczne jest przeprowadzenie odpowiedniej diagnostyki, która w dużej mierze decyduje o tym, jakie leki na zapalenie ucha środkowego zastosować.
Wykonuje się badanie otoskopowe, które pozwala sprawdzić, jakie zmiany zapalne się pojawiły (np. pogrubienie i zaczerwienienie błony bębenkowej) oraz jakie jest ich nasilenie. Przy obecności wycieku, może być konieczne badanie bakteriologiczne wydzieliny. Zdarza się również, zwłaszcza jeśli zapalenie ucha nawraca lub ma charakter przewlekły, że lekarz zleca wykonanie tomografii komputerowej.
Po wystąpieniu pierwszych objawów zarówno dzieciom, jak i dorosłym, podaje się leki przeciwzapalne i przeciwbólwe – zarówno działające miejscowo (douszne), jak i ogólne (doustne). Stosuje się środki przeciwgorączkowe (np. ibuprofen lub paracetamol), pomocniczo również krople do nosa obkurczające naczynia krwionośne.
Antybiotyk na zapalenie ucha środkowego lekarz przepisuje w przypadku ostrego stanu zapalnego o podłożu bakteryjnym.
Zapalenie ucha a niedosłuch
Problemy ze słyszeniem najczęściej pojawiają się w zapaleniu wysiękowym, zwłaszcza jeśli jego objawy utrzymują się dłużej niż 3 miesiące. Jest to niedosłuch typu przewodzeniowego o różnym nasileniu (od 20 do 60 dB), któremu towarzyszą uczucie ucisku i wody w uszach. U dzieci jest to zazwyczaj niedosłuch obustronny.
Niedosłuch rozwija się powoli, początkowo może nie zostać zauważony ani przez chorego, ani przez jego bliskich. Z czasem jednak powoduje coraz większe trudności w komunikowaniu się z otoczeniem, co jest szczególnie niebezpieczne, jeśli choroba rozwinie się u dziecka na etapie nauki mówienia. Zapalenie wysiękowe najczęściej nie wywołuje bowiem bólu ucha, a trudności ze słyszeniem rozpoznawane są przy okazji laryngologicznych badań kontrolnych.
Przeczytaj również: Niedosłuch – typowe oznaki, które powinny zwrócić Twoją uwagę
Prawidłowe rozpoznanie i szybkie rozpoczęcie leczenia zapalenia ucha środkowego jest niezbędne, nie tylko ze względu na uciążliwe objawy, ale przede wszystkim z uwagi na ryzyko wystąpienia groźnych powikłań (np. zapalenia opon mózgowych, zapalenia błędnika, porażenia nerwu twarzowego). Warto także pamiętać o odpowiedniej profilaktyce – doleczaniu wszelkich infekcji w obrębie gardła, nosa oraz ucha zewnętrznego.
