Udar mózgu. I co dalej? Odpowiedzi na najczęstsze pytania pacjentów i ich bliskich

Usprawnienie po udarze mózgu to złożony proces, który trudno umieścić w określonych ramach czasowych. Nie da się także stworzyć uniwersalnego schematu postępowania. Każdy epizod udarowy jest inny – inne są także indywidualne predyspozycje pacjentów. Pewne jest jedno – udar mózgu diametralnie zmienia życie – zarówno chorego, jak i jego bliskich. Zdarza się, że część tych zmian jest nieodwracalna. Nowa, wymagająca sytuacja rodzi lęk, ten zaś – poczucie bezsilności. Świadomość pewnych faktów pozwala zapanować nad chaosem, ułatwia odnalezienie się w odmiennej rzeczywistości.
Spis treści
- 1 Jakie są etapy odzyskiwania sprawności po udarze?
- 2 Jak długo trwa walka o poprawę stanu zdrowia?
- 3 Co wpływa na tempo poprawy stanu zdrowia po udarze mózgu?
- 4 Czym jest neuroplastyczność i jak wpływa na proces zdrowienia?
- 5 Czy możemy poprawić neuroplastyczność?
- 6 Co mogą zrobić członkowie rodziny, gdy ich bliski dozna udaru mózgu?
Jakie są etapy odzyskiwania sprawności po udarze?
Przebieg udaru mózgu i kolejnych stopni odzyskiwania sprawności jest stosunkowo dobrze rozpoznany, chociaż trudności nastręcza dokładne określenie granic poszczególnych etapów.
W fazie, którą możemy określić jako hiperostra, dochodzi do błyskawicznych zmian w obrębie tkanki mózgowej, wymagających natychmiastowej interwencji medycznej. Specjaliści na oddziale udarowym powinni jak najszybciej usunąć bezpośrednią przyczynę udaru, by możliwie najbardziej ograniczyć zasięg zniszczenia komórek mózgowych.
Przez kilka kolejnych dni pacjent pozostaje w fazie ostrej. To czas, w którym należy ustabilizować jego stan, dowiedzieć się, co było powodem udaru oraz przygotować chorego na konieczność podjęcia rehabilitacji.
Po około 5-6 dniach od epizodu udarowego mamy do czynienia z fazą podostrą, która trwa od 3 do 6 miesięcy. To właśnie w tym czasie organizm regeneruje się w największym stopniu, a ćwiczenia rehabilitacyjne przynoszą najlepsze rezultaty. Faza ta przechodzi następnie w okres chroniczny, w którym usprawnianie, choć nadal możliwe, staje się znacznie trudniejsze.
Dowiedz się, czym jest spastyczność poudarowa oraz jak wygląda jej leczenie
Jak długo trwa walka o poprawę stanu zdrowia?
To, kiedy nastąpi widoczna poprawa stanu zdrowia pacjenta poudarowego, także jest kwestią osobniczą. U niektórych postępy zachodzą w sposób ciągły i stabilny, u innych zmiany uwidaczniają się skokowo. Warto mieć na uwadze, że mogą one mieć rożny charakter – dotyczyć pewnych ogólnych dysfunkcji, np. polepszania siły mięśniowej czy zdolności komunikacyjnych, bądź konkretnych czynności, takich jak samodzielne chodzenie czy ubieranie się, nawet jeśli mięśnie nie pracują dobrze, a komunikacja werbalna nadal zawodzi.
Jak podaje literatura medyczna po 3-6 miesiącach od udaru mózgu tempo zachodzenia pozytywnych zmian spada, jednak nie oznacza to, że powinniśmy zaniechać wysiłków. Przeciwnie – to moment, w którym warto pracować nad samodzielnością, umiejętnością podejmowania wyzwań życia codziennego bez pomocy bliskich.
Na to, jakich rezultatów możemy się spodziewać, wpływa m.in. wiek czy stopień zaawansowania udaru. Osoby młode mają większą szansę na powrót do pełnej sprawności, u ludzi starszych zdarza się to rzadziej, jednak możliwe jest odzyskanie znaczącego zakresu utraconych umiejętności.
Poudarowe zaburzenia mowy to częsty problem, wymagający intensywnej terapii. Jakie są rodzaje afazji po udarze i jak sobie z nią radzić?
Co wpływa na tempo poprawy stanu zdrowia po udarze mózgu?
Szybkość zachodzenia zmian warunkowana jest wieloma czynnikami. Do najważniejszych należą: wspomniany już wiek, lokalizacja ogniska udarowego i, w mniejszym stopniu, rozległość udaru (o wiele silniejszy impakt ma umiejscowienie zmian). Duże znaczenie ma też ogólna kondycja zdrowotna, np. występowanie chorób współtowarzyszących.
Niezwykle istotnym, choć często niedocenianym wyznacznikiem, jest również poziom motywacji chorego do pracy. Niestety, w wielu przypadkach po powrocie ze szpitala, zaangażowanie pacjentów w regularne ćwiczenia spada, a wypracowane na nowo umiejętności ponownie zanikają. Częściowo wynika to ze zmniejszonego zaangażowania chorych, braku ochoty na kontynuację wymagających ćwiczeń, w wielu przypadkach powodem jest również utrudniony dostęp do fizjoterapeutów, bez którego pacjent czuje się zagubiony i pozostawiony sam sobie.

Regularne ćwiczenia są kluczowe w procesie odzyskiwania sprawności po udarze.
Tymczasem specjaliści podkreślają, że determinacja w stopniowym osiąganiu kolejnych celów jest połową sukcesu. To, jak dużo wysiłku jesteśmy w stanie zainwestować w regularną pracę, zależy od siły charakteru, czego nie da się ująć w żadną statystykę. Podobnie jak tego, jak wiele wsparcia otrzymujemy od najbliższych. Należy nauczyć się doceniać każdy, nawet najmniejszy postęp i czerpać przyjemność z drobiazgów, choćby możliwości zjedzenia ulubionego posiłku. Pozytywne nastawienie jest nieocenione w walce z własnymi ograniczeniami.
Dowiedz się, jak wygląda rehabilitacja po udarze oraz jaki sprzęt pomoże w walce z ograniczeniami
Czym jest neuroplastyczność i jak wpływa na proces zdrowienia?
Najprościej rzecz ujmując, neuroplastycznością możemy określić zdolność mózgu do dostosowania się do pracy w odmiennych warunkach. Z funkcji tej korzystamy nieustannie, choćby gromadząc wspomnienia czy ucząc się nowych rzeczy, kiedy to dochodzi do wytworzenia nowych połączeń neuronowych.
W podobnym mechanizmie u pacjentów poudarowych zdrowe tkanki mózgowe mogą przejąć część funkcji tych, które zostały zniszczone. Mózg ma duże zdolności adaptacyjne oraz samonaprawcze, a im bardziej intensywnie jest aktywizowany, tym silniejsza staje się nowo powstała sieć wspomnianych połączeń. Efektywność tych procesów zależna jest jednak od regularności ćwiczeń – w imię zasady, zgodnie z którą nieużywane zasoby, zanikają.
Czy możemy poprawić neuroplastyczność?
Podstawowym sposobem na poprawę neuroplastyczności mózgu jest codzienne mobilizowanie aktywności upośledzonych na skutek zmian udarowych. Nawet jeśli to dla nas ogromne wyzwanie, im więcej czasu i wysiłku zainwestujemy w pracę nad sobą, tym lepszych rezultatów możemy się spodziewać.
Terapeuci zajmujący się pacjentami udarowymi wymieniają kilka najważniejszych zasad, o których należy pamiętać, wspomagając zjawisko neuroplastyczności:
- wypracowane rezultaty zanikają, jeśli nie są pielęgnowane,
- każdą nowo wypracowaną umiejętność można ulepszyć,
- warto skupiać się na pojedynczych czynnościach, które chcemy usprawnić,
- istotna jest powtarzalność – tylko dzięki temu mózg ma szansę wykształcić nowe powiązania,
- im więcej powtórzeń w krótkim czasie, tym większa szansa na stworzenie silnych połączeń neuronowych,
- praca nad poprawą neuroplastyczności to proces, nie pojedyncze działanie; im dłużej trwa, tym większa szansa na wypracowanie różnorodnych efektów,
- ważna jest użyteczność – funkcje, nad którymi pracujemy, muszą być przydatne i ważne dla nas w codziennym życiu,
- im młodszy mózg, tym lepsze rezultaty jesteśmy w stanie osiągnąć, ale nie oznacza to, że u osób starszych kształtowanie neuroplastyczności nie jest możliwe,
- praca nad jedną umiejętnością, może pozytywnie wpłynąć na inną, która jest z nią powiązana,
- poszukiwanie najłatwiejszych sposobów na osiągnięcie określonego efektu może utrudnić wypracowanie go w sposób prawidłowy.
Jak ułatwić bliskiemu naukę chodzenia po udarze? Poznaj metody i przydatne urządzenia rehabilitacyjne
Co mogą zrobić członkowie rodziny, gdy ich bliski dozna udaru mózgu?
Pierwszy okres po udarze mózgu jest niezwykle trudny – z dnia na dzień życie całkowicie się zmienia i dotyczy to nie tylko chorego, ale także jego bliskich, zwłaszcza tych najbardziej zaangażowanych w pomoc. Górę biorą emocje, pojawia się niezrozumienie, niepewność, strach.
Bardzo pomocne jest w tym momencie stworzenie ustrukturyzowanego schematu działań. Wybierzmy jedną osobę, która będzie odpowiedzialna za pełną komunikację z lekarzem. Unikniemy w ten sposób nieporozumień i niedopowiedzeń, co przełoży się na maksymalizację efektów działań podejmowanych przez specjalistów.
Bliscy stają się ważną częścią całego zespołu pracującego nad usprawnieniem chorego – czasem wystarczy sama obecność, czasem potrzebne jest wysłuchanie obaw pacjenta lub umiejętne zmotywowanie go do dalszej pracy. W końcu to oni najlepiej znają poszkodowanego, wiedzą, co działa na niego pozytywnie, a co obiera mu energię.
Bezcenny jest także czynny udział rodziny w konkretnej pracy na rzecz fizycznego usprawniania. Niejednokrotnie specjaliści instruują bliskich, jak powinny wyglądać ćwiczenia w domu, jak transportować pacjenta z łóżka na wózek inwalidzki, jak pomagać w czynnościach higienicznych. Jeśli nie dostajemy takich informacji, zwyczajnie się ich domagajmy. Takie wsparcie staje się bowiem kluczowe w całym procesie zdrowienia.
Sprawdź także: Jak dobrać wózek inwalidzki?
Poszukujesz sprawdzonego i bezpiecznego sprzętu do opieki długoterminowej? Sprawdź produkty w naszym sklepie internetowym i nie przepłacaj!
Pacjent poudarowy nie ma wpływu na przebieg samego udaru, ale może mieć znaczną kontrolę nad własną motywacją i determinacją. Może korzystać z wielu sposobów, by czynić kolejne postępy. Wytężona praca, celebrowanie nawet najmniejszych zmian i korzystanie ze wsparcia bliskich to trzy najważniejsze czynniki w walce o zdrowie po udarze mózgu.
* Artykuł powstał w oparciu o publikację Healing the Broken Brain: Leading Experts Answer 100 Questions about Stroke Recovery, Dr. Mike Dow, David Dow with Megan Sutton CCC-SLP, Kalifornia 2017 r.