Zespół bolesnego barku – jak leczyć?

26 stycznia 2024Ortopedia

Ból barku jest jedną z częściej występujących dolegliwości fizycznych. Podatność tej struktury na rozmaite problemy wynika przede wszystkim z jej złożoności. Dolegliwości bólowe wywołuje uszkodzenie, którego charakter może być funkcjonalny lub strukturalny. Co należy zrobić, gdy pojawia się taki problem w okolicy barku? Czy fizjoterapia jest skuteczną metodą leczenia? 

Zespół bolesnego barku – co to jest? 

Po raz pierwszy zespół bolesnego barku został opisany w drugiej połowie XIX wieku. Był to przypadek pacjenta, u którego po przebytym urazie pojawiły się dolegliwości bólowe oraz sztywność okolicy barku. 

Tak naprawdę zespół bólowy barku to pojęcie zbiorcze, które określa różne choroby, u podstawy których leży zapalenie oraz występowanie zmian zwyrodnieniowych stawu barkowego. Mowa tu zarówno o ścięgnach, przyczepach ścięgnistych, kaletkach maziowych, jak i przyczepach mięśniowych. 

W zależności od struktur dotkniętych problemem i występujących objawów, rozróżnia się rozmaite obrazy kliniczne tego zespołu:

• rozerwanie stożka rotatorów,
• zespół ciasnoty podbarkowej 
• „zamrożony bark”. 

Naderwanie stożka rotatorów wiąże się z rozerwaniem grupy mięśni i ścięgien odpowiedzialnych za stabilizację stawu barkowego. To dzięki nim możliwe jest podnoszenie oraz obracanie ramion. Uraz w obrębie rotatora wiąże się z opuchlizną – pojawia się obrzęk okolicy barku. Czasem objaw ten przyrównywany jest do opuchlizny występującej po skręceniu kostki. 

Oprócz wspomnianego obrzęku pojawia się tkliwość barku, ból i sztywność towarzysząca podnoszeniu ręki powyżej linii ramion. Pierwsze objawy są zwykle stosunkowo łagodne, przez co pacjenci nie poszukują początkowo terapii. 

Motywacją do tego, aby zgłosić się do lekarza, są już bardziej nasilone dolegliwości: 

• ból podczas aktywności oraz spoczynku (pojawiający się również w nocy), 
• utrata siły, 
• ograniczenie ruchów barku, 
• problemy z wykonywaniem czynności wymagających przyjęcia pozycji, w której staw ramienny zostaje odwiedziony do tyłu (za plecy), np. podczas zasuwania zamka.

Ograniczenie zakresu ruchu z powodu zespołu bolesnego barku utrudnia codzienne funkcjonowanie pacjenta, a także znacząco wpływa na komfort jego życia. 

Przyczyny zespołu bolesnego barku 

Zespół bolesnego barku może wystąpić na skutek: 

• schorzeń (reumatoidalne zapalenie stawów, zesztywniejące zapalenie stawów kręgosłupa, choroba zwyrodnieniowa stawów), 
• uszkodzeń, 
• urazów struktur, które wchodzą w skład obręczy barkowej, 
• mikrourazów występujących w obszarze kilku stawów. 

Warto również mieć na uwadze, że ból barku bywa objawem towarzyszącym innym chorobom, np. hemiplegii. 

U osób, u których pojawia się zespół bolesnego barku, często dochodzi do dysfunkcji mięśni stożka rotatorów. Do tego pojawia się uszkodzenie ścięgien w obrębie ramienia, więzadeł oraz torebek stawowych w obrębie barku. Uszkodzone ścięgna barku są powszechną przyczyną pojawienia się zespołu ciasnoty podbarkowej. 

Natomiast zamrożony bark jest efektem pogrubienia torebki stawowej i zacieśnienia wokół stawu barkowego, co ogranicza jego ruch. Problem nie pojawia się nagle, rozwija się powoli i etapowo. Z każdym kolejnym etapem ruchomość barku się zmniejsza, aż do etapu rozmrożenia, kiedy objawy zaczynają słabnąć. 

Zespół bolesnego barku może mieć również związek z wykonywaną pracą angażującą kończyny górne. Występujący wówczas ból w stawie barkowym i całej obręczy ma charakter przeciążeniowy. Predysponowane są te zawody, w których wykonywane są jednostajne ruchy barków, np. w pracy malarza czy tynkarza oraz te, które wymagają długotrwałego unoszenia rąk (mycie okien, wieszanie firan). Problemy mogą pojawić się także za sprawą nieumiejętnego wykonywania ćwiczeń fizycznych, które wiążą się z intensywnym ruchem barków lub obciążaniem obręczy barkowej. 

Objawy zespołu bolesnego barku 

Oczywistym symptomem, wymienionym w tym artykule już kilkakrotnie, jest ból barku, który promieniuje czasem nawet do łokcia i pojawia się również w nocy. Do tego dochodzi częściowe a czasem nawet całościowe ograniczenie ruchomości w chorym barku, które wywoływane jest m.in. przez pojawiające się przykurcze mięśniowe w obrębie obręczy barkowej. Pacjent staje się przez to mniej samodzielny, a jakość jego życia się pogarsza. Zakres ruchu oraz nasilenie bólu zależne jest od tego, co leży u podstawy problemu. Charakterystyczna jest też sztywność barku, którą chory odczuwa po przebudzeniu. 

Metody leczenia zespołu bolesnego barku 

Skuteczne leczenie zespołu bolesnego barku zależne jest od przyczyny problemu oraz tego, do jakich uszkodzeń doszło. Z tego powodu ważna jest diagnostyka, która pozwala ustalić źródło tych dolegliwości. 

Celem leczenia jest nie tylko złagodzenie dolegliwości bólowych oraz poprawienie stanu funkcjonalnego pacjenta, ale przede wszystkim uzyskanie ogólnej sprawności, pozwalającej mu na powrót do jego codziennych aktywności. Często jednak wiąże się to z koniecznością zmiany pewnych nawyków ruchowych i przyzwyczajeń, które negatywnie wpływają na stan chorego barku. 

Sprawdź: stabilizatory i ortezy barku

Leczenie chirurgiczne

Leczenie operacyjne bywa koniecznie w przypadku naderwania stożka rotatorów. W trakcie artroskopii specjalista przyszywa uszkodzone ścięgna barku. Wiąże się to z koniecznością noszenia ortezy i unieruchomienia ramienia przez kilka tygodni. Kolejnym etapem dochodzenia do siebie po operacji jest rehabilitacja. Kilka miesięcy to okres wystarczający do tego, by pacjent odzyskał sprawność w chorym barku, ale dochodzenie do pełni zdrowia może zająć nawet kilkanaście miesięcy (12-18). 

Farmakoterapia oraz inne środki medyczne

Ból barku, który towarzyszy opisywanego problemowi, wiąże się z sięganiem przez chorych po niesteroidowe leki przeciwzapalne. Środki te mają na celu uśmierzenie bólu i często wykorzystywane są  również w okresie wykonywania fizjoterapii. 

W terapii zespołu bólowego barku stosuje się również glikokortykosteroidy, które są aplikowane miejscowo. Gdy ból jest szczególnie nasilony, pomocne może być także odciążenie oraz unieruchomienie stawu przy użyciu ortezy, która stabilizuje staw barkowy. 

Fizjoterapia 

W terapii zespołu bolesnego barku wykorzystuje się elektroterapię, terapię polem magnetycznym, laseroterapię niskiego poziomu (biostymulacja laserowa), krioterapię oraz terapię manualną. 

Terapia manualna (masaż) pozwala na rozluźnienie tkanek, łagodzi ból i zwiększa ruchomość obręczy barkowej. Dodatkowo bardzo ważne jest również to, aby fizjoterapeuta oprócz ćwiczeń wykonywanych w trakcie sesji, poinstruował także pacjenta, jak powinny wyglądać jego ćwiczenia w domu. Umożliwia to podtrzymywanie uzyskanych efektów, a także ma na celu zapobieganie kolejnym urazom. Wzmocnienie obręczy barkowej ma także zabezpieczać przed nawrotami zespołu bólowego barku. 

Fizjoterapeuta powinien także poinstruować chorego, jak powinien zmienić swoje codzienne wzorce ruchowe, aby wspierać barki i zapobiegać kolejnym problemom (nauka kompensacji). 

Metody fizjoterapii, jak i samej terapii manualnej, wykorzystywane do leczenia zespołu bolesnego barku, powinny być dostosowane do potrzeb danego pacjenta

Bibliografia

Wilk, I. Zastosowanie masażu leczniczego w zespole bolesnego barku. Puls Uczelni 2014, 8, 1: 22-25.

Mirus, A., and K. Zdziarski. Assessment of the Effectiveness of Physiotherapy in the Treatment of Shoulder Pain Syndrome. Journal of Education, Health and Sport 2022, vol. 12, no. 5, pp. 27-41.

Niewiński, A., Zabłocka, J., Kuryliszyn-Moskal, A., Hryniewicz, A. Rola fizjoterapii w leczeniu zespołu bolesnego barku w chorobach reumatycznych – aktualny stan wiedzy.. Postępy Nauk Medycznych 2019, nr 1, s. 31-40.

Lisiński P, Samborski W: Czynniki warunkujące powstawanie i rozwój zespołu bolesnego barku. Nowiny Lekarskie 2007; 76 (2): 99-102.