Jak dbać o układ oddechowy? Postaw na profilaktykę!

W Polsce, podobnie jak na całym świecie, choroby układu oddechowego znajdują się w czołówce schorzeń związanych z największą śmiertelnością. Choć czynników predysponujących do ich rozwoju jest wiele, wśród głównych przyczyn wymienia się czynne i bierne palenie tytoniu, zanieczyszczenie powietrza, także w pomieszczeniach, oraz ekspozycję na szkodliwe substancje w miejscu pracy. W związku z tym, że dostęp do usług medycznych i ich jakość nadal pozostawiają wiele do życzenia, profilaktyka chorób układu oddechowego jest absolutnie konieczna, aby jak najdłużej cieszyć się dobrą kondycją zdrowotną. Jak dbać o układ oddechowy? Przedstawiamy 3 kluczowe sposoby.
Spis treści
Rzuć palenie i unikaj palenia biernego
O tym, że nikotynizm wiąże się z ryzykiem rozwoju raka płuc wiedzą niemal wszyscy (choć zdecydowanie warto w tym miejscu przypomnieć, że odpowiada on aż za 90% przypadków występowania tego śmiertelnie niebezpiecznego schorzenia). Nie każdy jednak ma świadomość, że palenie wywołuje szereg innych chorób, w tym przewlekłą obturacyjną chorobę płuc, zwłóknienie płuc oraz astmę, które u palaczy przebiegają znacznie bardziej dotkliwie niż u osób niepalących.
Sprawdź także: POChP – przewlekła obturacyjna choroba płuc – leczenie i rehabilitacja
Toksyczne substancje wdychane wraz z dymem papierosowym (nikotyna, arsen i smoła to tylko kilka z 7000 związków) prowadzą do uszkodzenia płuc. Zwiększają produkcję śluzu, podrażniają tkanki i sprzyjają powstawaniu stanów zapalnych. Powodują zwężenie dróg oddechowych, a w konsekwencji utrudnione oddychanie.
Jak wynika z badań Amerykańskiego Stowarzyszenia Płuc, niezależnie od tego, jak długo trwa nałóg, zerwanie z nim znacząco wpływa na poprawę zdrowia:
- 12 do 24 godzin po rzuceniu palenia poziom tlenku węgla we krwi wraca do normy,
- 2 tygodnie do 3 miesięcy po rzuceniu palenia zmniejsza się ryzyko zawału serca,
- 1 do 9 miesięcy po rzuceniu palenia zmniejszają się kaszel i duszności,
- 1 rok po rzuceniu palenia ryzyko rozwoju choroby niedokrwiennej serca jest o połowę niższe niż u palacza,
- 5 do 15 lat po rzuceniu palenia ryzyko udaru mózgu jest na poziomie podobnym do tego, który występuje u osób niepalących.
Choć zaprzestanie palenia papierosów często wymaga kilku prób, to jeden z najlepszych sposobów na zapobieganie chorobom układu oddechowego.
Regularnie ćwicz
W profilaktykę chorób układu oddechowego doskonale wpisuje się także aktywność fizyczna. W czasie treningów płuca zdecydowanie zwiększają swoją aktywność, aby dostarczyć tlen do mięśni, a jednocześnie wydalić dwutlenek węgla. O ile w czasie spoczynku wykonujemy około 15 wdechów i wydechów na minutę, w czasie aktywności od 40 do nawet 60. Sprzyja to poprawie wydolności oddechowej. Można powiedzieć, że ćwiczenia pozwalają utrzymać w formie zarówno sylwetkę, jak i kształt płuc. Stają się one znacznie silniejsze i – nawet jeśli w przyszłości dotknie je choroba – będzie rozwijała się wolniej.

W czasie treningu mięśnie żebrowe kurczą się i rozszerzają, a pęcherzyki płucne szybko napełniają się tlenem, oddając dwutlenek węgla. Im większa częstotliwość ćwiczeń, tym praca płuc jest bardziej wydajna.
Układ oddechowy „preferuje” ćwiczenia aerobowe, czyli takie, podczas których dochodzi do przyspieszenia oddechu i częstotliwości bicia serca. To np. bieganie, pływanie, jazda na rowerze czy jazda na rolkach. Warto dodatkowo wiedzieć, że taki rodzaj treningu jest najbardziej efektywny, jeśli chodzi o spalanie tkanki tłuszczowej.
Należy pamiętać, że odpowiednio dobrana aktywność ruchowa jest zalecana także u pacjentów, u których choroby płuc już się rozwinęły. Przykładowo osobom z astmą rekomenduje się pływanie, przy POChP sprawdzi się m.in. marsz po płaskim terenie lub spokojna jazda na rowerze.
Zadbaj o jakość powietrza w domu
Coraz więcej badań naukowych wykazuje, że jakość powietrza w domach i innych budynkach jest gorsza niż na zewnątrz. Dotyczy to nawet dużych i silnie uprzemysłowionych miast. Źródła zanieczyszczeń są zróżnicowane. Wymienia się tu m.in.:
- źródła spalania, np. gaz, węgiel, drewno,
- materiały budowlane, np. izolacja zawierająca azbest,
- meble, zwłaszcza te wykonane z prasowanego drewna,
- produkty do sprzątania i higieny osobistej,
- instalacje centralnego ogrzewania, klimatyzacja.
W domach skonstruowanych w taki sposób, by zminimalizować ilość powietrza „wyciekającego” na zewnątrz i dostającego się do środka, zanieczyszczenie powietrza może osiągnąć poziom poważnie zagrażający zdrowiu.
Przeczytaj również: Czy klimatyzacja jest zdrowa dla osób chorych na astmę?
Jak należy dbać o układ oddechowy w tym kontekście? Warto podjąć kilka prostych działań:
- odkurzać podłogi i meble przynajmniej raz w tygodniu,
- często wietrzyć pomieszczenia, otwierając okna,
- utrzymywać dom w czystości, by maksymalnie ograniczyć występowanie pleśni i sierści zwierząt domowych,
- unikać stosowania sztucznych odświeżaczy zawierających formaldehyd i benzen.
Dla higieny układu oddechowego ważną rolę odgrywają oczyszczacze powietrza, które uchodzą za najskuteczniejszą broń do walki z cząsteczkami spalin, kurzu, dymu tytoniowego, pleśni, a także wirusami, bakteriami oraz szkodliwymi gazami. W użytku domowym najbardziej popularne są oczyszczacze filtrowe, które usuwają nawet zawarte w smogu pyły PM2.5 i PM10 (ich wielkość nie przekracza 0,3 µm) uchodzące za szczególnie niebezpieczne dla zdrowia. Zaleca się stosowanie urządzeń zaopatrzonych w filtr HEPA, który wychwytuje chorobotwórcze drobnoustroje, a także w filtr węglowy, usuwający nieprzyjemne zapachy. Skuteczność najlepszych oczyszczaczy tego rodzaju wynosi nawet 99,97 proc.
Niektóre dostępne modele posiadają dodatkową funkcję jonizacji powietrza lub oczyszczania przy wykorzystaniu światła ultrafioletowego. Szczególną uwagę warto zwrócić na sprzęty zdalnie sterowane, które dostosowują swoją pracę do aktualnej jakości powietrza w pomieszczeniu.
Choroby układu oddechowego rozwijają się stopniowo, a pierwsze objawy długo mogą pozostać niezauważone. Zaburzenia w funkcjonowaniu płuc są jednak bardzo niebezpieczne, zwłaszcza dla dzieci i osób starszych, dlatego nie należy zwlekać z wprowadzeniem prozdrowotnych rutyn.