Rehabilitacja oddechowa – dla kogo?

Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) to tylko przykład schorzenia, które wymaga od pacjenta wdrożenia do codziennej rutyny ćwiczeń oddechowych i aktywności wzmacniających mięśnie oddechowe. Tego typu ćwiczenia są jednak ważne również dla osób z innymi chorobami układu oddechowego. Z tego tekstu dowiesz się, po co wykonujemy rehabilitację oddechową, dla kogo są przeznaczone ćwiczenia oddechowe oraz w jakich przypadkach szczególnie ważne jest ich wykonywanie.
Spis treści
Czym jest rehabilitacja oddechowa?
Rehabilitacja oddechowa to multidyscyplinarne postępowanie, którego celem jest łagodzenie objawów choroby (zwłaszcza schorzeń przewlekłych), poprawa stanu pacjenta oraz jego jakości życia. Elementami takiej rehabilitacji oddechowej są:
- edukacja pacjenta,
- fizjoterapia,
- zachowania prozdrowotne, które należy promować wśród osób chorych,
- obserwacja oraz kontrolowanie przebiegu choroby.
U kogo stosujemy rehabilitację oddechową?
Program rehabilitacji oddechowej wdrażany jest w przypadku:
- przewlekłej obturacyjnej choroby płuc,
- pacjentek po przebyciu zabiegu mastektomii,
- chorób śródmiąższowych płuc,
- gdy u pacjenta występuje astma oskrzelowa (w jej stanach przewlekłych),
- osób chorych na raka płuc po przebyciu operacji,
- wystąpienia udaru niedokrwiennego mózgu,
- gdy pacjent jest przed operacją dużej przepukliny brzusznej,
- po przebyciu przeszczepu płuc,
- powikłań płucnych, np. w przebiegu przewlekłych chorób neurologicznych,
Ważne! Rehabilitację oddechową należy wdrażać jak najszybciej, zanim dojdzie do trwałych zmian i zaburzeń pracy układu oddechowego. Forma rehabilitacji oddechowej, jej intensywność czy typ ćwiczeń oddechowych, musi być zawsze dostosowana do stanu, w jakim znajduje się pacjent i jego możliwości. Powinni o tym decydować specjaliści w dziedzinie pulmonologii i fizjoterapii.
Po co i jak wykonujemy rehabilitację oddechową?
Przewlekła obturacyjna choroba płuc, która jest przykładem choroby układu oddechowego, wiąże się z występowaniem przewlekłych duszności i zmęczenia oraz dysfunkcji mięśni obwodowych, co skutkuje zmniejszeniem częstotliwości wykonywania ćwiczeń ruchowych wśród osób z tym problemem.
Fizjoterapia oddechowa ma znaczący wpływ na życie i funkcjonowanie pacjentów. Nawet krótkotrwała fizjoterapia pozytywnie działa na natężoną pojemność płuc, długość możliwego do wykonania treningu fizycznego czy wyniki gazometrii, co ma ogromne znaczenie w rozmaitych chorobach układu oddechowego.
Rehabilitacja oddechowa zwiększa również tolerancję wysiłku, ogólną wydolność fizyczną oraz maksymalny pobór tlenu. Badania pokazują, że należy starać się dostosować program rehabilitacji oddechowej do konkretnego przypadku, bo to właśnie indywidualnie dobrana rehabilitacja i plan ćwiczeń, zdają się przynosić najlepsze rezultaty.
Rehabilitacja pulmonologiczna dąży także do przywrócenia właściwej postawy w trakcie oddychania, zmniejszenia zbyt dużego napięcia mięśni karku, szyi i w klatce piersiowej oraz zwiększenie siły mięśni brzucha.
Rehabilitacja oddechowa u pacjentów z chorobami układu oddechowego
W chorobach układu oddechowego, a konkretnie w przypadku przewlekłej obturacyjnej choroby płuc, rehabilitacja oddechowa obejmuje wykonywanie ćwiczeń o charakterze wytrzymałościowym, które mają poprawiać wydolność. Tego typu trening fizyczny należy uzupełniać o zestawy ćwiczeń angażujących również inne partie mięśniowe.
Celem rehabilitacji oddechowej u pacjentów z astmą jest hamowanie postępu choroby, poprawa samopoczucia oraz tolerancji wysiłku. Dodatkowo rehabilitacja oddechowa ma poprawiać aktywność i sprawiać, by trening fizyczny stał się elementem codzienności chorego. Rehabilitacja oddechowa niewątpliwie jest jednym z elementów dochodzenia pacjenta do pełnej sprawności oraz zapobiegania powikłań choroby układu oddechowego, np. w postaci zapalenia płuc.
Dane jasno wskazują również na to, że rehabilitacja oddechowa ma istotne znaczenie w rozmaitych chorobach układu oddechowego. Przyczynia się do zmniejszenia duszności oraz zwiększenia tolerancji wysiłku. To powoduje, że osoby cierpiące na takie choroby jak astma oskrzelowa czy POChP, mogą z czasem zwiększać intensywność podejmowanego treningu fizycznego. Regularnie prowadzona rehabilitacja pulmonologiczna bezpośrednio poprawia jakość ich życia oraz samopoczucie.
Sprawdź też: Jak dbać o układ oddechowy?
Trening oddechowy
Choroby układu oddechowego, takie jak przewlekła obturacyjna choroba płuc, sprawiają, że dochodzi do nieefektywnej wymiany powietrza za sprawą zbyt małej wentylacji płuc. Tym samym zwiększa się ryzyko powikłań o charakterze zapalnym (np. zapalenia płuc) i zaostrzenia choroby.
Ćwiczenia oddechowe to nic innego jak serie wdechów i wydechów. Konieczne jest oddychanie zgodnie z pewnym wzorem, który uwzględnia m.in.: częstotliwość oddechu, stosunek wdech/wydech, tor oddechu, aktywność mięśni oddechowych.
Istnieje kilka rodzajów ćwiczeń wykonywanych w ramach treningu układu oddechowego: w części z nich pacjent aktywnie wykonuje rehabilitację oddechową, a inne – bierne – przebiegają bez jego zaangażowania w realizowanie ćwiczeń.
Dlaczego warto wykonywać trening mięśni oddechowych i ćwiczenia oddechowe?
- Rehabilitacja układu oddechowego ułatwia dostarczanie powietrza do płuc, a to wpływa pozytywnie na proces usuwania wydzieliny z oskrzeli.
- Zwiększa się zarówno siła, jak i wytrzymałość mięśni oddechowych.
- Ćwiczenia oddechowe poprawiają możliwości ruchowe w obrębie klatki piersiowej
Na to należy zwrócić uwagę
Prowadząc rehabilitację oddechową z pacjentem chorym na astmę oskrzelową, trzeba mieć na uwadze czynniki, które wywołują napady duszności, takie jak alergeny, zanieczyszczenia powietrza, dym tytoniowy.
Kwalifikacja do rehabilitacji oddechowej uwzględnia stopień ciężkości danego przypadku (nie zawsze możliwe jest uzyskanie pełnej sprawności) oraz cechy osobowościowe pacjentów.
Rehabilitacja pulmonologiczna nie jest możliwa bez edukacji chorego. Pacjent powinien: wiedzieć, jak wygląda prawidłowe oddychanie czy znać techniki toalety drzewa oskrzelowego (bardzo ważne w rozmaitych chorobach układu oddechowego, ale szczególnie w mukowiscydozie). Z pacjentem należy też omówić działanie leków i ich możliwe działania niepożądane.
Bibliografia:
Gawlik, R,. Wróbel-Rajzer, M., Tukaj, M. Rehabilitacja oddechowa chorych na astmę. Alergoprofil 2011, t. 7, nr 3, s. 10-13.
Rysiak, E., Osińska, M., Kazberuk, A. Rehabilitacja oddechowa w POChP. Farmacja Współczesna 2017, nr 10, s. 115-120.
Mackiewicz-Milewska, M., Mackiewicz, Z., Hagner, W. Problemy rehabilitacyjne osób z dużymi przepuklinami brzusznymi. Chirurgia Polska 2007, t. 9, nr 4, s. 231-236.
https://europeanlung.org/pl/news-and-blog/people-with-bronchiectasis-get-similar-benefits-from-pulmonary-rehabilitation-to-people-with-copd/ Dostęp: 07.09.2023