Fizjoterapia w ciąży – czy jest bezpieczna?

W trakcie ciąży ciało kobiety dynamicznie się zmienia, a te zmiany mogą powodować rozmaite dolegliwości, np. bóle kręgosłupa czy dolnej części pleców. Takie problemy znacząco wpływają na samopoczucie kobiety i zwykle zaczyna ona poszukiwać rozwiązań, które zmniejszają dolegliwości bólowe. Skorzystanie z zabiegów fizykalnych czy innych form fizjoterapii może wydawać się całkiem dobrym pomysłem. Tylko czy fizjoterapia w ciąży jest bezpieczna?
Spis treści
- 1 Problemy pojawiające się w czasie ciąży
- 2
- 3 Fizjoterapia w ciąży – rodzaje zabiegów fizjoterapeutycznych
- 4 Fizjoterapia kobiet w trakcie ciąży – przeciwwskazania
- 5 Ćwiczenia fizyczne zalecane w czasie ciąży
- 6 Potencjalne korzyści fizjoterapii i ćwiczeń
- 7 Aktywność i fizjoterapia w ciąży – o tym pamiętaj
Problemy pojawiające się w czasie ciąży
Jedną ze zmian, która zachodzi w organizmie w trakcie kolejnych tygodni ciąży, jest powiększanie się miednicy. Organizm podlega znacznym zmianom statyki ciała, a także dochodzi do upośledzenia prawidłowej postawy ciała, co wiąże się m.in. z pogłębieniem lordozy lędźwiowej. Mogą pojawić się również dolegliwości bólowe w obrębie pleców, zwłaszcza gdy brzuch staje się coraz większy ze względu na rosnącą masę ciała i wielkość płodu. Mięśnie dna miednicy obniżają swoje napięcie i pojawia się również taki problem jak nietrzymanie moczu, które wynika zarówno z ucisku na narządy wewnętrzne, jak i rozluźnienia w obrębie niektórych mięśni.
W pierwszym trymestrze ciąży zmiany w gospodarce hormonalnej są ogromne. Czasem aktywność ruchowa jest trudna do wdrożenia ze względu na często powtarzające się czy uporczywe wymioty czy zwiększoną senność. Należy mieć przy tym świadomość, że samopoczucie w poszczególnych trymestrach ciąży może się zmieniać, a występowanie różnych symptomów ciążowych jest cechą indywidualną.
Fizjoterapia w ciąży – rodzaje zabiegów fizjoterapeutycznych
Możliwość wykonywania zabiegów fizjoterapeutycznych jest zmienna w poszczególnych trymestrach ciąży i zawsze powinna być poprzedzona konsultacją lekarską.
Fizjoterapia kobiet w ciąży obejmuje przede wszystkim:
- ćwiczenia oddechowe,
- kinesiotaping,
- ćwiczenia wzmacniające, rozciągające,
- masaże*
Warto pamiętać, że fizjoterapia nie polega jedynie na wykonywaniu przez specjalistę konkretnych manipulacji i zabiegów. To również zlecane przez niego ćwiczenia, które mają zmniejszać się dolegliwości bólowe w stawach biodrowych, bóle kręgosłupa czy dolnej części pleców.
*Bezwzględnym przeciwwskazaniem do wykonywania masażu są pierwsze dwa miesiące życia płodowego – podczas organogenezy i na etapie tworzenia łożyska. W pierwszym trymestrze ciąży masaż może być stosowany dopiero pod koniec tego okresu.
Fizjoterapia kobiet w trakcie ciąży – przeciwwskazania
W poszczególnych trymestrach ciąży raczej nie zaleca się wykonywania zabiegów fizykalnych (np. tych z użyciem laseroterapii czy ultradźwięków). Mogą mieć potencjalnie negatywny wpływ na rozwijający się płód, dlatego są one niewskazane w trakcie ciąży. Jednocześnie do kwestii wykonywania miejscowych zabiegów fizykalnych zawsze podchodzi się indywidualnie, zależnie od poszczególnego miesiąca ciąży oraz biorąc pod uwagę stan zdrowia danej kobiety.
Ćwiczenia fizyczne zalecane w czasie ciąży
Aktywność fizyczna przede wszystkim musi być dopasowana do konkretnego przypadku, aby wykluczyć ryzyko powikłań czy wystąpienia niepożądanych zmian w organizmie kobiety. W poszczególnych trymetrach ciąży ta aktywność może być różna i wynika m.in. ze zmian zachodzących w organizmie kobiety oraz tego, czy występują ewentualne patologie ciąży.
W pierwszym trymestrze ciąży samopoczucie często nie jest najlepsze i wówczas dobrze sprawdzają się niezbyt obciążające ćwiczenia, uczące przy tym zachowywania prawidłowej postawy ciała.
W czasie ciąży zaleca się takie ćwiczenia jak pilates, joga czy pływanie. To ostatnie szczególnie dobrze sprawdzi się u tych kobiet, które uskarżają się na ból stawów ograniczających podejmowanie innych form aktywności fizycznej. Odradza się natomiast ćwiczenia i wysiłki, które wiążą się z ryzykiem upadku (np. jazda na łyżwach, jazda konna lub towarzyszą im znaczne zmiany ciśnienia (wysokogórska aktywność ruchowa, nurkowanie).
To, jakie ćwiczenia wolno wykonywać zależy również częściowo od dotychczasowego stylu życia. Kobiety uprawiające sport półprofesjonalnie czy profesjonalnie często z powodzeniem kontynuują treningi przy ich dostosowaniu do poszczególnego tygodnia ciąży i wynikającego z tego stanu zdrowotnego, ich możliwości wysiłkowych czy samopoczucia.
Potencjalne korzyści fizjoterapii i ćwiczeń
Dla wszystkich kobiet ważna jest odpowiednio dobrana aktywność ruchowa, która zapobiega niektórym patologiom ciąży i obniża ryzyko powikłań. Aktywność fizyczna sprzyja również dotlenieniu płodu, redukuje stres i napięcie oraz poprawia samopoczucie w związku z endorfinami wydzielającymi się w trakcie aktywności fizycznej.
Aktywność i fizjoterapia w ciąży – o tym pamiętaj
Ćwiczenia fizyczne powinna poprzedzać rozgrzewka, która przygotowuje ciało do ruchu. Jest to zresztą ważne nie tylko w czasie ciąży. Wszelakie dolegliwości bólowe pojawiające się podczas ćwiczenia są sygnałem do jej zaprzestania.
Skorzystanie z zabiegów fizjoterapeutycznych, takich jak np. masaż, może przynosić ulgę i poprawiać samopoczucie – podobnie jak dobrze dobrana aktywność ruchowa.
Aktywność fizyczna kobiet w trakcie ciąży zmniejsza ryzyko powikłań okołoporodowych, więc również z tego powodu warto regularnie podejmować ćwiczenia fizyczne. Nawyk podejmowania aktywności ruchowej w trakcie ciąży często wiąże się z jej kontynuacją już po porodzie, a to ma pozytywny wpływ na mięśnie dna miednicy czy sprzyja pożegnaniu problemu, jakim jest nietrzymanie moczu.
Bibliografia
Gałązka, I., Koltarz, B., Płóciennik, A. i wsp. Aktywność fizyczna kobiet w ciąży – czynniki wpływające na podejmowanie lub ograniczenie wysiłku fizycznego. Zdrowie dobrostan nr 2/2013, r. II, s. 37-55.
Kozłowska, J. Rehabilitacja w ginekologii i położnictwie. AWF Kraków, Kraków 2006.
Piekarska, A., Pilich, D., Zaremba, K. i wsp. Rehabilitacja w ciąży… i boli mniej. Sztuka leczenia 2019, nr 1, s. 65-71.
Urtnowska, K. Bułatowicz, I. Ludwikowski, G. Masaż w okresie ciąży – wskazania, przeciwwskazania, ogólne zasady wykonywania zabiegu. Fizjoterapia Polska, nr 1/2016 (16).