Jakie zabiegi fizjoterapeutyczne po endoprotezie kolana?

Zabieg wszczepienia endoprotezy kolana należy do jednych z najczęściej wykonywanych operacji z zakresu ortopedii. Wykonywany jest przede wszystkim u osób starszych, u których staw kolanowy ma niewielką ruchomość ze względu na uszkodzenia stawu spowodowane chorobą zwyrodnieniową. Endoprotezoplastykę kolana należy jednak traktować jako pierwszy etap powrotu do sprawności. Proces rehabilitacji jest tym kolejnym, niezbędnym dla osiągnięcia satysfakcjonującej ruchomości stawu i pełnej sprawności.
Spis treści
Endoprotezoplastyka stawu kolanowego – czym jest?
Endoproteza kolana działa za sprawą usunięcia zniszczonych powierzchni stawowych i wszczepienie w ich miejsce sztucznej protezy. Endoproteza stawu kolanowego jest rozwiązaniem dla wszystkich tych osób, u których zmiany zwyrodnieniowe są na tyle zaawansowane, że nie tylko znacząco ograniczają zakres ruchu, ale przede wszystkim uniemożliwiają bezbolesne poruszanie się i codzienne funkcjonowanie.
Wskazania do wszczepienia endoprotezy obejmują również:
- wiek powyżej 60 roku życia,
- dolegliwości bólowe w obrębie struktur stawu kolanowego, które pojawiają się nie tylko podczas ruchu, ale również w spoczynku,
- przypadki gdy leczenie zachowawcze nie przynosi pożądanych rezultatów.
W takich sytuacjach najlepiej operować pacjenta i wszczepić endoprotezę, usuwając zmiany degeneracyjne powierzchni stawowych. Zależnie od potrzeb danej osoby, specjalista dobiera odpowiedni rodzaj endoprotezy. W niektórych przypadkach może to oznaczać, że trzeba usunąć więzadło krzyżowe.
Operacja wszczepienia endoprotezy stawu kolanowego, jak każdy zabieg, może wywoływać pewne powikłania. Nie są one jednak częste i najczęściej mają łagodny charakter. Te poważniejsze – takie jak zakrzepica żył głębokich – wynikają przede wszystkim z braku ruchu w okresie okołooperacyjnym, czemu zapobiega się, wykonując usprawnienia od pierwszej doby po zabiegu.
Jak powinna wyglądać rehabilitacja po endoprotezie kolana?
Rehabilitacja kolana po endoprotezie zupełnie inaczej będzie wyglądać zaraz po operacji, a inaczej przez okres kilku czy kilkunastu tygodni po zabiegu. Trudno mówić o pewnym uniwersalnym postępowaniu terapeutycznym – to fizjoterapeuta, oceniając m.in. stopień sprawności przed zabiegiem, choroby współistniejące, wiek, czy to jaka endoproteza została wszczepiona pacjentowi, dobiera odpowiednie postępowanie terapeutyczne.
Fizjoterapia tuż po zabiegu
Wczesny okres pooperacyjny to przede wszystkim moment, gdy kluczowa jest szybka pionizacja chorego, a także uzyskanie dobrego zakresu ruchu w obrębie operowanego stawu. Elementem tego postępowania jest kontrola kończyny dolnej (m.in. wykonanie pełnego wyprostu). Początkowe ćwiczenia po operacji endoprotezy obejmują przede wszystkim czynne w zgięcie w stawie kolanowym, proste ćwiczenia izometryczne mięśni, a także naukę chodzenia.
Ćwiczenia wzmacniające w czasie kilku tygodni po operacji
Z biegiem dni rehabilitacja po endoprotezie kolana powinna stawać się bardziej intensywna, a dystans chodu powinien ulegać wydłużeniu. Zaleca się także ochładzać staw kolanowy oraz kontrolować obrzęk i wysięk. Ćwiczenia po endoprotezie na rowerku stacjonarnym początkowo należy wykonywać bez obciążenia.
W późniejszej fazie (4-6 tygodni po operacji) rehabilitacja ma na celu zwiększenie siły kończyny dolnej. Można zacząć wykonywać miniprzysiady, które pozytywnie wpływają na mięśnie uda (przede wszystkim mięsień czworogłowy i jego kontrolę ekscentryczną). W kolejnych tygodniach, w których staw kolanowy powinien odzyskiwać pełnie funkcji, należy wdrażać jednonożne ćwiczenia propriocepcji, w większym stopniu obciążać kończyny w trakcie ćwiczeń siłowych oraz poruszać się bez kul łokciowych czy balkonika.
Trudno precyzyjnie wskazać, ile trwa rehabilitacja po endoprotezie kolana, zwłaszcza że proces leczenia u każdego pacjenta może przebiegać zgoła inaczej. Przywrócenie pełnej sprawności po operacji endoprotezy kolana zajmuje zwykle do 6 miesięcy. Aby wspomagać ten proces, warto wykonywać nie tylko rozmaite ćwiczenia wzmacniające mięśnie, ale również wdrożyć dodatkowe zabiegi fizjoterapeutyczne. Dobrze zatem umówić się na wizytę u fizjoterapeuty, który zasugeruje odpowiednio dobrane ćwiczenia po endoprotezie kolana i zabiegi. Trzeba pamiętać przy tym, że szeroko pojęta aktywność fizyczna podejmowana po operacji nie powinna przeciążać stawu.
Magnetoterapia
Zastosowanie magnetoterapii, czyli oddziaływania pola magnetycznego o niskiej częstotliwości, zalicza się do popularnych metod fizykoterapeutycznych. Zabiegi z wykorzystaniem tego pola mają na celu łagodzenie bólu, stanu zapalnego, redukcję obrzęków oraz przyspieszenie procesu gojenia kolana po operacji.
Krioterapia
W okresie pooperacyjnym u pacjentów wciąż może pojawiać się obrzęk oraz ból, związany z aktywnością mediatorów stanu zapalnego. Wykorzystanie zimna, czyli krioterapii, pozwala obniżyć ilość zapalnych cytokin, a także zmniejszać krwawienie.
Kinesiotaping
Rehabilitacja po endoprotezie kolana może obejmować również zastosowanie kinesiotapingu, który ma na celu uzupełnienie terapii zmniejszającej obrzęk pooperacyjny, utrzymujący się nawet 6 tygodni po zabiegu obejmującym staw kolanowy.
Spore obrzęki mogą powodować ból i ograniczenie ruchomości stawu, a kinesiotaping jest sprawdzoną metodą ułatwiającą redukcję tych problemów. Dodatkowo kinesiotaping nie ogranicza ona aktywności pacjenta i pozwala stosować miejscową krioterapię u osób, u których została wstawiona endoproteza stawu kolanowego.
Sposób aplikacji popularnych tejpów wymaga dopasowania do potrzeb pacjenta i zostanie dobrana indywidualnie podczas konsultacji z fizjoterapeutą.
Sprawdź też: Jak wzmocnić stawy kolanowe?
Bibliografia
Czeladzka-Krewowicz, K. Chmielińska, E., Waniek, G. Współczesna rehabilitacja po endoprotezoplastyce stawu kolanowego. Ogólnopolskie Sympozjum Błędy, Alergia, Powikłania i Rehabilitacja w Aloplastyce Kolana – Standardy Postępowania, Katowice 2019 (prezentacja).
Endoproteza Stawu Kolanowego. Poradnik dla pacjentów leczonych w Oddziale Chirurgii Urazowej, Ortopedii i Rehabilitacji Małopolskiego Szpitala Ortopedyczno-Rehabilitacyjnego im. prof. Bogusława Frańczuka.
Kaźmierczak-Łukasiewicz, S. Krioterapia jako element rehabilitacji po zabiegach ortopedycznych. Praktyczna Ortopedia [online].
Prusinowska, A., Turski, P., Cichocki, T., i ws. Stosowanie metody kinesiotapingu jako uzupełnienia programu usprawniania po endoprotezoplastyce stawu kolanowego u chorych na reumatoidalne zapalenie stawów. Reumatologia 2014, nr 52, t. 3, s. 193-199.