Zespół cieśni nadgarstka – objawy i leczenie

Dotyczy około 1% osób w populacji, przy czym wśród samych dorosłych zespół cieśni nadgarstka pojawia się u około 3% kobiet i 2% mężczyzn. Wystąpieniu zespołu cieśni nadgarstka sprzyja praktykowanie niektórych zawodów. To częsta choroba osób, których praca wiąże się z wykonywaniem powtarzalnych ruchów przy jednoczesnym użyciu małej siły mięśniowej. Te wielokrotne ruchy w okolicy nadgarstka są źródłem przeciążenia, któremu towarzyszą między innymi dolegliwości bólowe. Niestety nie są to jedyne problemy, które powoduje zespół cieśni nadgarstka. Co pomaga pacjentom, którzy na co dzień zmagają się z objawami zespołu cieśni nadgarstka? Jak wygląda leczenie i do kogo się zgłosić z tą chorobą utrudniającą codzienne funkcjonowanie?
Spis treści
Co to jest zespół cieśni nadgarstka?
Przewlekły ucisk nerwu pośrodkowego w miejscu jego naturalnego położenia prowadzi do rozwoju zespołu cieśni nadgarstka. Wspomniany zespół zalicza się do jednych z najczęściej występujących neuropatii kończyny górnej.
Zespół cieśni nadgarstka jest schorzeniem z grupy RSI, a więc urazów powstających w związku z wykonywaniem powtarzalnych ruchów z dużą częstotliwością. Jest to częsta choroba wśród osób, których praca wiąże się z wielogodzinnym pisaniem na klawiaturze, operowaniu myszką komputerową, grą na instrumentach.
Przyczyny zespołu cieśni nadgarstka w wielu przypadkach nie da się ustalić. Wskazać można grupę czynników, które predysponują do wystąpienia zespołu cieśni nadgarstka. Wśród nich są te typowo anatomiczne, miejscowe (np. zmiany urazowe), guzy, procesy zapalne, choroby tkanki łącznej, choroby reumatyczne, zmiany hormonalne, choroba zwyrodnieniowa stawów, czynniki genetyczne, nieprawidłowości rozwojowe mięśni.
Zwykle trudno jest wskazać konkretne przyczyny zespołu cieśni nadgarstka i wówczas opisuje się je jako idiopatyczne, czyli spontaniczne lub o nieznanym podłożu.
Czy zespół cieśni nadgarstka może się cofnąć?
Jeśli pacjent boryka się z objawami zespołu cieśni nadgarstka, nie może liczyć na to, że ustąpią one samoistnie. Konieczne jest wdrożenie odpowiednich działań, bo nieleczony zespół cieśni nadgarstka może prowadzić do trwałych uszkodzeń obejmujących nerw pośrodkowy. Na samym początku wskazane jest leczenie zachowawcze, w którego skład wchodzi m.in. terapia manualna czy farmakologia (środki przeciwbólowe), która łagodzi stan zapalny.
Zespół cieśni nadgarstka – co pomaga?
W zespole cieśni nadgarstka stosuje się leczenie zachowawcze lub leczenie operacyjne. To, jaka metoda zostanie zastosowana, zależy od przyczyn wystąpienia zespołu cieśni nadgarstka (np. nieprawidłowości rozwojowe mięśni), stopnia jego zaawansowania i dokuczliwości oraz samej decyzji pacjenta. Warto jednak wiedzieć, że im wcześniej zacznie się leczenie zespołu cieśni nadgarstka, tym większa szansa na uzyskanie pozytywnych efektów takiej terapii.
Natomiast nieleczony zespół cieśni nadgarstka może nieodwracalnie uszkodzić nerw pośrodkowy, upośledzić funkcje ręki, spowodować osłabienie siły mięśniowej. Zespół cieśni nadgarstka jest zatem przyczyną obniżania aktywności zawodowej osób chorych, a czasem nieleczony zespół cieśni nadgarstka prowadzi nawet do trwałej niepełnosprawności.
Leczenie operacyjne zespołu cieśni nadgarstka odbarcza nerw pośrodkowy – w trakcie zabiegu specjalista przecina więzadło poprzeczne nadgarstka. Możliwe powikłania leczenia operacyjnego zespołu cieśni nadgarstka to: ból ręki, utrata chwytu, przecięcie ścięgien mięśni zginaczy, tkliwość w obrębie blizny. Może również zostać uszkodzony nerw pośrodkowy, a nawet dojść do neuropraksji. Nie są to jednak częste przypadki, choć pacjenci powinni znać powikłania operacyjnego leczenia zespołu cieśni nadgarstka i mieć świadomość ryzyka ich wystąpienia.
Mimo tego, że operacja pozwala wyciszyć objawy zespołu cieśni nadgarstka, leczenie zachowawcze wskazywane jest jako równie ważne i pomocne. Techniki neuromobilizacji pozwalają zmniejszyć ból, stan zapalny, obrzęk i poprawić ukrwienie w obrębie tkanki nerwowej. Takie leczenie zespołu cieśni nadgarstka jest również stosowane w przypadku objawowego zespołu cieśni nadgarstka, występującego w przypadku niedoczynności tarczycy czy akromegalii.
Biorąc pod uwagę choroby reumatyczne, takie jak reumatoidalne zapalenie stawów, to terapia manualna i leczenie zachowawcze są tymi preferowanymi metodami terapeutycznymi. Dopiero gdy one nie przynoszą rezultatów, zaleca się chirurgicznie leczyć zespół cieśni nadgarstka.
Cieśń nadgarstka – bo tak potocznie bywa też nazywany ten problem – można również leczyć z udziałem niesteroidowych leków przeciwzapalnych czy iniekcji sterydów do kanału nadgarstka. Działania te mają na celu zmniejszenie stanu zapalnego. Nie sprawdzają się jednak u wszystkich chorych zmagających się z cieśnią nadgarstka.
U pacjentów mających zespół cieśni nadgarstka w lekkim i średnim nasileniu, fizjoterapia jest jedną z metod ich usprawniania. Wśród niej warto wskazać na kinezyterapię, czyli terapię ruchem. Należy wykonywać ćwiczenia rozciągające i pozwalające usprawnić nerw pośrodkowy, czyli odtworzyć jego poprawną neuromechanikę.
Jak sprawdzić, czy mam zespół cieśni nadgarstka?
Objawy zespołu cieśni nadgarstka, które pojawiają się w pierwszej kolejności, obejmują występowanie parestezji (mrowień) głównie w obrębie kciuka i palca wskazującego oraz połowy palca serdecznego. U osób, u których zespół cieśni nadgarstka ma niewielkie nasilenie, zazwyczaj jedyną nieprawidłowością jest niedoczulica obejmująca opuszki zwłaszcza trzech pierwszych palców.
Objawy zespołu cieśni obejmują także uczucie obrzęku, sztywności palców oraz ręki. Z czasem te symptomy się nasilają, dochodzi ból, który ma charakter promieniujący. Dodatkowo w zespole cieśni nadgarstka ten ból oraz parestezje nasilają się w trakcie snu, prowadząc do wybudzeń chorego, co znacznie obniża jego komfort życia. Pacjenci skarżą się również na osłabienie czucia powierzchniowego oraz przeczulica w obrębie palca wskazującego, kciuka, palca środkowego. Wystąpienie tego typu symptomów może wskazywać właśnie na zespół cieśni nadgarstka. Objawy choroby w przypadku zaawansowanych stanów obejmują również osłabienie siły mięśniowej w obrębie kciuka. Wśród obserwowanych symptomów pojawiają się także zaburzenia czucia czy zmniejszenie precyzji ruchów.
Postępowanie diagnostyczne w przypadku zespołu cieśni nadgarstka może objąć badanie przewodnictwa nerwowego. Nie jest to jednak jedyna metoda – rozpoznając zespół cieśni nadgarstka, wykonuje się także testy funkcjonalne.
Test Phalena polega na wykonaniu przez pacjenta ucisku grzbietów rąk. U tych, u których występuje zespół cieśni nadgarstka, takie ruchy powodują ból. Natomiast w teście Durkana badana jest kompresja nad kanałem nadgarstka. Jeśli pozycje przyjęte w teście powodują ból oraz pojawienie się parestezji obejmujących nerw pośrodkowy, to są to książkowe objawy zespołu cieśni nadgarstka.
Przeczytaj również: Nadwyrężony nadgarstek jak go leczyć?
Zespół cieśni nadgarstka – neurolog czy ortopeda?
W przypadku wystąpienia zespołu cieśni nadgarstka trudno wskazać jednoznacznie, do kogo w pierwszej kolejności powinien trafić pacjent. Wiele zależy od obserwowanych symptomów (powiązanych ze stopniem nasilenia problemu), od tego, z jakich powodów pojawia się cieśń nadgarstka oraz czy pacjent ma inne problemy zdrowotne (np. niedoczynność tarczycy, choroba zwyrodnieniowa stawów, choroby reumatyczne).
Zarówno ortopedę, jak i neurologa, można uznać za lekarza, do którego możesz się zgłosić w pierwszej kolejności, jeśli podejrzewasz u siebie zespół cieśni nadgarstka.
Najważniejsze, aby nie bagatelizować obserwowanych symptomów i skorzystać z pomocy specjalisty, ponieważ nieleczony zespół cieśni nadgarstka będzie postępował i utrudniał codzienne funkcjonowanie, powodował zmniejszenie siły mięśniowej i wymuszał zmniejszenie precyzji ruchów (co może mieć znaczenie w zawodach manualnych) oraz wiązał się z bólem. Tymczasem w wielu przypadkach wystarczy wykonywać ćwiczenia, przyjmować środki pozwalające na zmniejszenie stanu zapalnego czy inne działania zachowawcze, aby skutecznie wyciszyć objawy zespołu cieśni nadgarstka.
Bibliografia
Banach, M. Gryz, E. A., Szczudlik, A. Zespół cieśni nadgarstka. Przegląd Lekarski 2004, t 61, nr 2, s. 120-125.
Gołąbek, R., Majcher, P. Zespół cieśni nadgarstka. Sport i Turystyka. Środkowoeuropejskie Czasopismo Naukowe 2018, t. I, nr 1, s. 123-140.
Łupińska, D., Dziekońska, M., Latosiewicz, R., Lewko, J., Misiak, B. Opieka około- i pooperacyjna wobec pacjenta z zespołem cieśni nadgarstka. Dostęp: 24.10.2023 https://ppm.edu.pl/docstore/download/UMB0258be24dae04617a5013d0302eddf9a/0000052491-wcag.pdf?entityType=article
Maciąg, L. Świadomość możliwości wystąpienia zespołu cieśni kanału nadgarstka u osób z grupy ryzyka zawodowego. Przegląd Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego i Narodowego Instytutu Leków w Warszawie, Rzeszów 2010, nr 3, s. 289-297.
Pruszkowska, B. Efekty rehabilitacji zespołu cieśni kanału nadgarstka u pacjentów w wieku od 29 do 84 lat. Praktyczna fizjoterapia i rehabilitacja 2020, nr 117, s. 9-17.